Biological Intelligence (🌱)

Over het bewustzijn van planten

Hallo lieve zondag mailbox-lezers,

Jullie houden duidelijk ook van bomen. Dat merkte ik aan de reacties vorige week.

Wie de voorbije editie gemist heeft: ik beschreef waarom we meer foto’s van bomen dan van bossen nemen. Dat is enerzijds omdat bomen meer instagrammable zijn. Maar ook omdat we de boom als een individueel wezen zien. De eenzame boom.

Wetenschap leerde ons recent echter dat bomen met elkaar verbinding zoeken. Dat vind ik interessant. Vandaag wil ik daarom nog even doorbomen over planten.

Mijn oom was een boomknuffelaar.

Dat vertelde mijn vader me na het lezen de nieuwsbrief vorige week. Guido, een fenomeen in de familie, kwam ooit eens de tuin op en stapte naar een boom om de energie te voelen. “There is nothing wrong with having a tree as a friend” zei Bob Ross daarover. Maar in werkelijkheid was nonkel Guido een beetje een sjamaan. Of guru. I don’t know. Anyway, we schrijven de jaren negentig, de tijd waarin esoterie en ecologie dichtbij elkaar lagen.

“There is nothing wrong with having a tree as a friend”

Bob Ross

Lange tijd gingen mijn alarmbellen af bij het woord esoterie. Vandaag probeer ik het anders te benaderen. Met een open mindset. Zonder komen we nooit tot een nieuwe renaissance. Onderzoek zoals dat van Suzanne Simard leert ons bovendien dat er veel is dat we nog niet zien. En dus niet weten.

Over zo’n onderzoek wil ik het vandaag hebben. Wederom van een biologe: Monica Gagliano, associate professor evolutionaire ecologie bij het Biological Intelligence (🌱) Lab aan de Southern Cross University in Australië. Enkele jaren geleden startte Gagliano onderzoek naar het gedrag van de Mimosa pudica. Deze plant kan haar bladeren heel snel open en dichtvouwen, waardoor ze soms shameplant genoemd wordt. Doordat de mimosa zo snel reageert op de omgeving past ze goed bij onze wetenschappelijke benadering (oorzaak en gevolg zijn duidelijk te testen en meten).

In kort: in een gecontroleerde omgeving werd de plant blootgesteld aan een simulatie van gevaar. Bij de eerste keer dat de plant de test ondergaat, verdedigt de plant zich door haar bladeren te sluiten. Enkele keren later reageert de plant anders. Alsof de plant kan onthouden dat de omgeving veilig is. Om deze premisse te testen werd de proef enkele dagen later weer opgezet. Tot een maand later kon de plant onthouden dat de omgeving niet gevaarlijk was. Het is maar een van de testen van Gagliano met de mimosa. In dit debat vertelt Monica over haar buitengewoon onderzoek.

Wat we leren uit dit (en ander) onderzoek van Monica Gagliano is dat planten

• dingen kunnen onthouden

• zich aanpassen aan de omgeving

• de omgeving herkennen en herinneren

• verandering in de omgeving kunnen waarnemen

• kunnen anticiperen op een veranderende omgeving

Kortom, planten zijn een stuk slimmer dan je zou denken. Het onderzoek suggereert ook dat planten een bewustzijn hebben. Dat ze conscious zijn. En dat klinkt voor de meeste mensen raar, want planten hebben geen grijze hersenen. Er zijn geen neuronen in actie. Hoe werkt het dan? En vooral: waar komt dat bewustzijn vandaan?

🎶 🎶 Muziek 🎶 🎶

Ineens stond The Cure op repeat deze week. Daarom in mijn Spotify Curated Weekly: bekende en obekende nummers van The Cure. En neen, niet omdat ze een nummer hebben dat A Forest heet. Het past gewoon goed bij het weer.

De wetenschap is echter te jong om daar al antwoord op te geven. Ik zou ook niet weten welke wetenschapper daar onderzoek naar doet. Bewustzijn is vaak het studieveld van neurologen. Gagliano’s onderzoek hamert op het belang van een interdisciplinaire aanpak.

Daarnaast is er nog een andere les te trekken. Misschien wel de grootste. Een open mindset betekent dat je ook open moet durven staan voor zaken die onlogisch of contra intuïtief lijken. Dat je ketterse ideeën toch durft te overwegen en onderzoeken. Aandacht hebben voor synchroniciteit. Dat is haar boodschap in haar TED talk.

En zo belanden we weer in Rome. Want Gagliano begint haar Ted talk met een anekdote over Giordano Bruno. “We’re gonna start from a cold day in February, year 1600.” vertelt ze. Op het Campo di’ Fiori staat het standbeeld van de humanist Giordano Bruno. Bruno geloofde in het Copernicaanse model. Dat zei dat de aarde rond de zon draaide (en niet omgekeerd). De aarde (de mens noch God) was ineens niet meer het centrum van de wereld. Een theorie die de wereld op zijn kop zette. Omwille van theorieën als deze werd Bruno in 1600 opgehangen en nadien verbrand. Op zijn kop, met zijn voeten naar boven.

Wat zou de Copernicaanse omwenteling van vandaag zijn. Dat de natuur niet over competitie maar verbinding gaat. Zoiets? Je kan de redenering doortrekken naar ons, de mens. We zijn allemaal verbonden en afhankelijk van elkaar en toch wordt erg veel aandacht en belang gehecht aan het individuele. Enkele nieuwsbrieven geleden sprak ik over de perspectiefwissel van de Italiaanse Renaissance. Wel, dit is voor mij de perspectiefwissel van de 22ste eeuw. En nee, ik bedoel niet de keuze voor het collectief in plaats van het individu (so 20th century), maar de keuze om de verbinding en de relatie centraal te zetten.

Interconnectedness.

Hoe kunnen we dat nog noemen?