Een Sabbat

And I’m back
Na een lange zomerbreak.
Vroeger dan ik dacht.
En langer dan verwacht.
Ging deze nieuwsbrief op sabbat.

Het was nodig om te zomeren,
te wandelen
te verwonderen,
te feesten.
Te rusten.
Bij jou ook?

Maar nu is het weer tijd om te schrijven.
En te corresponderen.
Met de lezers die me al jaren volgen.
En zij die zich de voorbije weken aanmelden.

Vrienden uit België
en Nederland.
Hallo iedereen,
via deze nieuwsbrief wisselen we van gedachten.
Letterlijk.
We ruilen oude ideeën in
voor nieuwe,
voor een andere kijk,
op de wereld,
en hoe we die organiseren.

Ik zat vier jaar geleden voor de eerste keer naast deze rivier, tijdens de lockdown. Een jaar later was ik er weer en las ik het boek A Good Ancestor, hier aan de oever van de Semois. Nog een jaar later was ik hier terug, ondertussen alleenstaande vader. Dit jaar ben ik hier voor de vierde keer met de kinderen en pik ik de draad van mijn nieuwsbrief weer op.

De rivier stroomt. Ons leven ook. Ik sta versteld hoe anders de waterstand elk jaar is. Het ene jaar is de stroom halfdroog. Deze zomer glimlacht de Semois breed. Alles staat er groen en lush bij.

Ik sta ook versteld hoeveel indruk het boek A Good Ancestor op me heeft gemaakt. Het resoneert in zowat alles wat ik professioneel doe.

A Good Ancestor is Roman Krznaric’ warme pleidooi voor lange termijn denken. De auteur etaleert eerst hoe denken en handelen op korte termijn vandaag de norm is. En ook hoe schadelijk deze obsessie met korte termijn wel is. Vervolgens geeft Krznaric 6 manieren om lange termijn denken te implementeren in je leven en organisatie.

Dit is hoe ik het boek vandaag vertaal naar mijn praktijk:

• Samen met Rutger Bevers startte ik dit jaar Long Term Society op. Een club voor leiders die lange termijn impact nastreven. We brengen ondernemers en managers samen die bewijzen dat lange termijn denken en leiderschap geen contradictie is.

• Deze nieuwsbrief is mijn eigen oefening in long term thinking. De Renaissance van de 22ste eeuw als uitnodiging om te onderzoeken hoe we van wereldbeeld kunnen veranderen. Ja, deze nieuwsbrief zie ik ook als werk. Het is de research die nodig is om scherp te blijven.

• Daarnaast werk ik als curator voor and& festival. We zijn bezig met de organisatie van FTI Leuven, waarvan het centrale thema Future Generations wordt. Ik vertel er later meer over, maar ja, Roman Krznaric komt spreken op de conferentie. Zo blij.

🎶 Fredo’s Discover Weekly 🎶

River is een dankbaar muzikaal thema. Daarom voor jullie deze week: 20 zachte songs voor naast een rivier, al dan niet met een ochtendkoffie. Luister mee.

De balans opmaken.

Naast vakantie is de zomer voor mij ook een moment om de balans op te maken. Al dan niet geïnspireerd door een boek, kijk ik terug naar de eerste helft van het jaar.

• Wat heb ik bereikt?

• Wat ging goed en wat minder?

• Wanneer kon ik de leukste versie van mezelf zijn? En wanneer ging het mis?

Doel van dit zelfonderzoekje is begrijpen hoe ik het de tweede helft van het jaar anders of beter kan doen. Tot voor kort deed ik dat alleen; de balans opmaken. Ik heb een speciaal notitieboekje voor reflecties als deze.

Eigenlijk is dat raar, want iedereen stelt zich de vraag hoe we onze vakantie mindset langer kunnen vasthouden. Deze week voerde ik het gesprek hierover in groep, tijdens een online meetup van de Long Term Society.

Zo een online meeting nodigt uit om de juiste vragen en de juiste woorden te zoeken. Om ze te delen met een ander en daardoor een plaats te geven in de wereld.
Voor je het weet maak je voornemens.
Klein of groot.
Voor je het weet verander je gewoontes.
Verleg je een steen.
In een rivier.
Je weet wat ik bedoel.

Een werkplaats van hoop

De Nederlandse professor Jan Jorrit Hasselaar zou dit initiatief beschrijven als een “werkplaats van hoop”. Ze overstijgt namelijk de polarisatie tussen optimisme en pessimisme. Ze maakt plaats voor een derde weg, de hoop. En dat is - zeker in het kader van de klimaatcrisis - nodig.

Zo een werkplaatsen van hoop zijn belangrijk volgens Hasselaar. We moeten er veel meer tijd voor nemen. Meer nog, hij gelooft dat we even op pauze moeten drukken om er een maatschappelijk project van moeten maken. Zo een pauze noemt hij een sabbat.

Mooi he, zo een maatschappelijke sabbat. Het klinkt zo eenvoudig en tegelijk zit er zo veel in. Let me unpack it. (Hij legt het zelf uit in deze podcast.)

Optimisme vs pessimisme

Jan Jorrit Hasselaar is theoloog en econoom. Vorig jaar publiceerde hij zijn boek: Climate Change, Radical Uncertainty and Hope (Theology and Economics in Conversation). Vanuit theologie en economie analyseert hij hoe we met de klimaatcrisis omgaan. Wat hem hierbij triggert is onze houding ten overstaan van radicale onzekerheid.

De analyse is treffend in zijn eenvoud. Hoewel we dezelfde toekomst delen, hebben we geen shared story over deze toekomst. En dat terwijl we er net een nodig hebben, want wat we zeker zijn is dat de toekomst radicaal onzeker is. We ruziën echter over de aanpak ervan.

De klimaatcrisis is (jammergenoeg) een goed voorbeeld hoe verdeeld we dit benaderen. Een gesprek vervalt al snel in twee kampen. Dat van de pessimisten en de optimisten. Allebei verwijten ze een verkeerde kijk op de feiten te hebben.

Het is iets waar ik zelf mee worstel. Ik zou graag optimistisch zijn. Ik zie veel ondernemerschap en innovatie in die context. Bovendien heeft het post-oorlogse Westen een onvoorstelbare vooruitgang teweeggebracht. De geschiedenis bewijst dat de mens enorm vindingrijk is. Kortom, we kunnen onszelf hieruit innoveren, dat is het adagio van optimisten.

De klimaatactivisten rollen met hun ogen bij deze houding. Zij bekijken de cijfers over de klimaatopwarming en CO2-uitstoot. Er is een wetenschappelijke consensus: we doen vandaag niet genoeg. Als we zo blijven verderdoen, gaan we helemaal in het rood en dragen onze kinderen de gevolgen. Ook zij baseren zich op patronen en feiten. En er is reden tot pessimisme.

Nu, ik moet me heel hard inhouden om op die feiten en patronen in te gaan. Maar daar gaat deze nieuwsbrief vandaag niet over. Wat me opvalt is dat het debat tussen twee kampen gebeurt. Daarin heeft Hasselaar gelijk. Door polarisering komen we niet vooruit.

• Pessimistisch zijn over de desastreuze effecten van klimaatverandering helpt ons volgens analisten niet vooruit. Klimaatactvisme werkt demotiverend, zeggen ze, het zet mensen tegen elkaar op. We kunnen het ons niet permitteren om fatalistisch te zijn, schrijft Rebecca Solnit.

• Maar optimisme geeft ook geen garantie op een betere toekomst. Criticus Terry Eagleton vindt optimisme gewoonweg banaal: “There may be many good reasons for believing that a situation will turn out well, but to expect it will do so because you are an optimist is not one of them.” (boek: Hope without Optimisme)

Een moderne sabbat

Hasselaar ziet een derde weg. Die van de hoop. Het is een waarin de nadruk ligt op de weg, de journey, de actie, niet op de feiten of de uitkomst. Hij koppelt hierin theologische concepten aan economische verandering. We moeten de hoop praktiseren en dat kan volgens hem tijdens een moderne Sabbat. Hij keert hiermee terug naar de Hebreeuwse betekenis van het woord Sabbat, dat stoppen betekent.

Kortom, we moeten volgens Hasselaar af en toe op de pauzeknop drukken. Een rustdag organiseren. Niet om te bidden voor het geloofde land of om vakantie te gaan naar een ander land (niks verkeerd mee trouwens), maar om de tijd te nemen met elkaar in gesprek te gaan. Hij ziet zo een sabbat niet als een religieus moment, maar als een veilige plek. Een plek waar naar elkaar luisteren en het oordeel uitstellen belangrijker worden dan het argument te winnen.

Een werkplaats van hoop.

Ik vind dat een mooi concept op deze zondag voor het schooljaar weer begint. De drukste periode van het jaar komt er aan. Wordt het voor jou ook een ratrace? Of kan je de komende maanden af en toe een werkplaats van hoop creëren? Let me know.